Το άρθρο αυτό αποτελεί συγγραφικό έργο χορηγού επικοινωνίας του Afixis, ο οργανισμός δεν ταυτίζεται απαραίτητα με το περιεχόμενό του, ούτε φέρει ευθύνη για τυχόν συνδέσμους ή υλικό που περιλαμβάνει.
του Δρ. Χρυσόστομου Παπασπύρου*
Σπουδές στη Γερμανία: Εισαγωγικές παρατηρήσεις
Η Γερμανία είναι μία χώρα με μακροχρόνια παράδοση σε υψηλής ποιότητας οργανωμένη τριτοβάθμια εκπαίδευση. Διαθέτει 427 αναγνωρισμένες ανώτατες σχολές της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης (πανεπιστήμια, πολυτεχνεία, ανώτατες σχολές ειδίκευσης, ανώτατες σχολές καλών τεχνών κλπ.), οι οποίες παρέχουν ένα ευρύτατο φάσμα προγραμμάτων σπουδών. Στην Γερμανία βρίσκονται και ορισμένα από τα ιστορικά πρώτα πανεπιστήμια της Ευρώπης, τα οποία συνεχίζουν αδιάλειπτα την λειτουργία τους ως σήμερα και με την εκπαιδευτική και την ερευνητική τους δραστηριότητα έχουν διαμορφώσει αποφασιστικά το σημερινό ακαδημαϊκό τοπίο σε ολόκληρη την Ευρώπη. Περίπου 2 εκατομμύρια φοιτητές σπουδάζουν στις ανώτατες σχολές της Γερμανίας και από αυτούς οι 200 περίπου χιλιάδες προέρχονται από το εξωτερικό.
Η πολιτειακή δομή της Γερμανίας ως ομοσπονδιακού κράτους – με 16 ομόσπονδα κρατίδια – αφήνει στην ευχέρεια κάθε κρατιδίου την διαμόρφωση της εκπαιδευτικής πολιτικής, των προγραμμάτων σπουδών κλπ. Ωστόσο υπάρχει και ένας κεντρικός ομοσπονδιακός νόμος γενικής ισχύος – ο λεγόμενος Hochschulrahmengesetz – ο οποίος προβλέπει ενιαίες διατάξεις για τον τρόπο διοίκησης και λειτουργίας όλων των ανωτάτων σχολών τριτοβάθμιας εκπαίδευσης μέσα στην επικράτεια της Γερμανίας. Οι τίτλοι σπουδών που χορηγούνται από όλες τις (κρατικά αναγνωρισμένες) ανώτατες σχολές είναι μεταξύ τους ισότιμοι και αμοιβαία αναγνωρίσιμοι, καθώς επίσης και αναγνωρίζονται αυτόματα παγκοσμίως.
Η Γερμανία είναι μία από τις χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης που υπέγραψε την συνθήκη της Μπολώνιας το 1999 για μία ενοποιημένη ευρωπαϊκή τριτοβάθμια εκπαίδευση. Σύμφωνα με αυτή την συνθήκη οι παλαιοί τίτλοι σπουδών έχουν πλέον αντικατασταθεί από νέους τίτλους, συγκεκριμένα τρεις: (α) το βασικό πτυχίο (Bachelor), χορηγούμενο κατά την αποπεράτωση των προπτυχιακών σπουδών που περιλαμβάνουν μία αρχική φάση βασικών σπουδών (Grundstudium) και μία επόμενη φάση κυρίων σπουδών (Hauptstudium), (β) το δίπλωμα μεταπτυχιακής ειδίκευσης (Masters), και (γ) το διδακτορικό δίπλωμα (Doktorat), το οποίο μπορεί να χορηγηθεί είτε με την κλασσική διαδικασία επιστημονικής συνεργασίας καθηγητή και υποψηφίου και εκπόνηση διδακτορικής διατριβής είτε μετά από επιτυχή παρακολούθηση ειδικών διδακτορικών πακέτων σπουδών που προσφέρονται από ορισμένες ανώτατες σχολές.
Στην Γερμανία έχει ήδη εδραιωθεί ο θεσμός της αριστείας και καινοτομίας στην τριτοβάθμια εκπαίδευση, δηλαδή μία ειδική διαδικασία αξιολόγησης βάσει συγκεκριμένων κριτηρίων βέλτιστης σύνδεσης της διδασκαλίας με την έρευνα και την καινοτομία για τον εντοπισμό των ποιοτικά κορυφαίων ανωτάτων σχολών, οι οποίες και λαμβάνουν επί πλέον χρηματοδότηση και χορηγίες από το κράτος. Η διαδικασία αυτή διεξάγεται ανά τακτά χρονικά διαστήματα. Σήμερα οι κορυφαίες ανώτατες σχολές της Γερμανίας είναι οι εξής 11:
(1) Eberhard-Karls-Universität Tübingen (Πανεπιστήμιο Τυβίγγης),
(2) Ruprecht-Karls-Universität Heidelberg (Πανεπιστήμιο Χαϊδελβέργης),
(3) Ludwig-Maximilians-Universität München (Πανεπιστήμιο Μονάχου),
(4) Technische Universität München (Πολυτεχνείο Μονάχου),
(5) Freie Universität Berlin (Ελεύθερο Πανεπιστήμιο Βερολίνου),
(6) Technische Universität Dresden (Πολυτεχνείο Δρέσδης),
(7) RWTH Aachen (Πολυτεχνείο Άαχεν),
(8) Universität Konstanz (Πανεπιστήμιο Κωνσταντίας),
(9) Humboldt-Universität Berlin Πανεπιστήμιο Χούμπολντ Βερολίνου),
(10) Universität Bremen (Πανεπιστήμιο Βρέμης),
(11) Universität Köln (Πανεπιστήμιο Κολωνίας).
Βάσει νόμου η τριτοβάθμια εκπαίδευση παρέχεται δωρεάν. Ωστόσο, για να καλυφθούν κάποιες στοιχειώδεις δαπάνες από πλευράς ανωτάτων σχολών, έχουν πρόσφατα θεσπιστεί συμβολικά δίδακτρα ύψους 500 € ανά εξάμηνο κατ’ ανώτατο όριο (απαγορεύεται υπέρβαση αυτού του ορίου). Οι περισσότερες ανώτατες σχολές απαιτούν δίδακτρα κατά πολύ χαμηλότερα του ανωτάτου αυτού ορίου και, μάλιστα, ορισμένες δεν απαιτούν καθόλου δίδακτρα. Το ζήτημα των διδάκτρων – έστω και σε συμβολικό ποσό – έχει γίνει αφορμή για αντιπαραθέσεις μέσα στην ακαδημαϊκή κοινότητα, διότι η Γερμανία κατά πάγια τακτική (θεωρείται ότι οφείλει να) ακολουθεί την επίσημη πολιτική του κοινωνικού κράτους πρόνοιας.
Σπουδές στη Γερμανία: Ακαδημαϊκές προϋποθέσεις εισαγωγής
Για να γίνει δεκτή/-ός μία/ένας υποψήφια/-ος σε κάποια γερμανική ανώτατη σχολή, πρέπει να πληρούνται οι εξής τρεις ακαδημαϊκές προϋποθέσεις (Zulassungsvoraussetzungen):
(α) έγκυρος και αναγνωρισμένος τίτλος σπουδών δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης που επιτρέπει την πρόσβαση (Zulassung) στην τριτοβάθμια εκπαίδευση,
(β) ακαδημαϊκή καταλληλότητα υποψήφιας/-ιου για το επιλεγόμενο πρόγραμμα σπουδών, και
(γ) επαρκής γνώση της γερμανικής γλώσσας (τουλάχιστον σε επίπεδο Mittelstufe II), καθώς επίσης και της αγγλικής γλώσσας (σε ορισμένες σχολές).
Ως προς την πρώτη προϋπόθεση, σε προπτυχιακό επίπεδο απαιτείται (για Έλληνες) απολυτήριο Λυκείου μαζί με βεβαίωση επιτυχούς συμμετοχής στις Πανελλαδικές Εξετάσεις, σε μεταπτυχιακό επίπεδο απαιτείται βασικό πτυχίο του ανάλογου γνωστικού πεδίου και σε επίπεδο διδακτορικού απαιτείται μεταπτυχιακό δίπλωμα ειδίκευσης στο ίδιο ή παρεμφερές γνωστικό πεδίο.
Ως προς την δεύτερη προϋπόθεση, σε προπτυχιακό επίπεδο ορισμένες ανώτατες σχολές υποβάλλουν τις/τους υποψήφιες/-ους σε μία δοκιμασία καταλληλότητας (Eignungstest), σε μεταπτυχιακό επίπεδο απαιτούν και κάποιες άλλες προϋποθέσεις, ενώ σε επίπεδο διδακτορικού γίνεται εκ των προτέρων συνεννόηση. Για περαιτέρω διευκρινίσεις – ανάλογα με την ανώτατη σχολή προτίμησης – η/ο υποψήφια/-ος πρέπει να συνεννοείται εκ των προτέρων με την εκάστοτε Ακαδημαϊκή Υπηρεσία Αλλοδαπών Φοιτητών (Akademisches Auslandsamt) που υπάρχει σε κάθε ανώτατη σχολή ως υποστηρικτική διοικητική υπηρεσία.
Ως προς την τρίτη προϋπόθεση, σε προπτυχιακό επίπεδο – ιδιαίτερα στα διεθνή προγράμματα σπουδών των σχολών – υπάρχει κατ’ αρχήν η δυνατότητα παρακολούθησης στα αγγλικά, επομένως γίνονται δεκτές/-οί και υποψήφιες/-οι με άριστη γνώση αγγλικών αλλά χωρίς επαρκή γνώση γερμανικών, με την υποχρέωση παράλληλης παρακολούθησης προγραμμάτων εκμάθησης της γερμανικής γλώσσας. Σε μεταπτυχιακό επίπεδο και σε επίπεδο διδακτορικού η άριστη γνώση της γερμανικής (και της αγγλικής) είναι υποχρεωτική. Για περαιτέρω διευκρινίσεις σχετικά με τις εκάστοτε προδιαγραφές της γερμανικής γλώσσας η/ο υποψήφια/-ος πρέπει να συνεννοείται με την Γερμανική Πρεσβεία ή με το Ινστιτούτο Goethe.
Σπουδές στη Γερμανία: Τα βήματα για την εισαγωγή
Όταν μία/ένας υποψήφια/-ος επιλέξει μία συγκεκριμένη ανώτατη σχολή στην Γερμανία για να φοιτήσει, πριν εγκριθεί η εισαγωγή της/του, πρέπει να κάνει τα εξής βήματα:
- Να βεβαιωθεί μετά από συνεννόηση με την σχολή για την αποδοχή του επιπέδου επάρκειάς της/του στην γερμανική γλώσσα.
- Να ενημερωθεί για την περίπτωση απαίτησης δοκιμασίας καταλληλότητας και για την διαδικασία της.
- Να αποστείλει επικυρωμένα φωτοαντίγραφα (στα ελληνικά και στα γερμανικά) των τίτλων σπουδών, προκειμένου να βεβαιωθεί για την αποδοχή τους από την εν λόγω σχολή.
- Να υποβάλει αίτηση για εισαγωγή σε ένα συγκεκριμένο πρόγραμμα σπουδών – σε περίπτωση διδακτορικού θα πρέπει να έχει προηγηθεί συνεννόηση με έναν καθηγητή, ο οποίος θα αποστείλει στην Γραμματεία της σχολής δήλωση συναίνεσης.
- Να αποκτήσει σπουδαστική βίζα (δεν απαιτείται για υπήκοους της ΕΕ και του ΕΟΧ).
- Να προσκομίσει κάθε είδους επίσημο έγγραφο που να πιστοποιεί την ικανότητα για χρηματοδότηση των σπουδών (βεβαίωση υποτροφίας, εκκαθαριστικό σημείωμα ΔΟΥ των γονέων, υπεύθυνη δήλωση από πολίτη της Γερμανίας, απόσπασμα τραπεζικού λογαριασμού κλπ.), προκειμένου η σχολή να εκτιμήσει κατά πόσον οι σπουδές μπορούν να χρηματοδοτηθούν ή όχι. Σε γενικές γραμμές απαιτείται μηνιαίο εισόδημα τουλάχιστον 700 € – στις ακριβές πόλεις, όπως στο Αμβούργο και στο Μόναχο, ενδέχεται να απαιτηθεί μηνιαίο εισόδημα 1.000 €.
- Να μεριμνήσει για ασφάλιση ιατροφαρμακευτικής περίθαλψης και να αποστείλει σχετική βεβαίωση. Γίνεται δεκτή και η ασφάλιση κρατικού φορέα που (λόγω ΕΕ) ισχύει και στην Γερμανία με κατοχή ανάλογης κάρτας ασφάλισης, καθώς επίσης και η ιδιωτική ασφάλιση. Σε περίπτωση έλλειψης ασφάλισης, η Ακαδημαϊκή Υπηρεσία Αλλοδαπών Φοιτητών εγγράφει αυτοδίκαια την/τον υποψήφια/-ο στην ιατροφαρμακευτική ασφάλιση της Σχολής, τα ασφάλιστρα της οποίας είναι περίπου 60 € ανά εξάμηνο.
Όταν εγκριθεί η εισαγωγή στην επιθυμητή σχολή, η/ο υποψήφια/-ος φθάνοντας στον συγκεκριμένο τόπο οφείλει να κάνει τα εξής βήματα:
- Να κάνει εγγραφή (Immatrikulation) στην γραμματεία της σχολής, κατά την οποία θα αποκτήσει ένα και μοναδικό αριθμό μητρώου, την σπουδαστική ταυτότητα και άλλα χρήσιμα έγγραφα. Η σπουδαστική ταυτότητα συνεπάγεται μειωμένη τιμή φαγητού στο εστιατόριο της σχολής, μειωμένα κόμιστρα στις δημόσιες συγκοινωνίες και μειωμένη τιμή εισόδου στα μουσεία, στα θέατρα και στους κινηματογράφους σε ολόκληρη την Γερμανία, καθώς επίσης και την δυνατότητα χρήσης οικονομικών τουριστικών πακέτων. Στην αρχή κάθε επομένου εξαμήνου πρέπει να γίνεται επανεγγραφή (ουσιαστικά αυτό δηλώνει την παρουσία στην γραμματεία της σχολής και την υπογραφή εντύπου που δηλώνει την συνέχιση των σπουδών). Αμέλεια αυτής της ενέργειας μπορεί να έχει συνέπεια την διαγραφή από την σχολή. Το χειμερινό εξάμηνο αρχίζει την 01η Οκτωβρίου και το εαρινό την 01η Απριλίου κάθε ημερολογιακού έτους.
- Να προσέλθει στο Γραφείο Ανακοίνωσης Διαμονής (Einwohnermeldeamt) της περιοχής που θα διαμείνει κατά την διάρκεια των σπουδών, προκειμένου να αποκτήσει βεβαίωση διαμονής. Για την βεβαίωση αυτή απαιτείται διαβατήριο και έγγραφη δήλωση του εκμισθωτή ότι η/ο υποψήφια/-ος έχει ήδη εγκατασταθεί στο ακίνητο και διαμένει. Για κάθε περαιτέρω μετακόμιση απαιτείται εκ νέου επίσκεψη στο Γραφείο Ανακοίνωσης Διαμονής το αργότερο εντός μίας εβδομάδας. Τα τοπικά αυτά γραφεία βρίσκονται συνήθως μέσα στα Δημαρχεία.
- Να προσέλθει στην Υπηρεσία Αλλοδαπών (Ausländeramt) του τόπου διαμονής για να βγάλει άδεια παραμονής (Aufenthaltsgenehmigung). Θα πρέπει να προσκομίσει εκεί όλα τα έγγραφα που ήδη έχει (επικυρωμένα φωτοαντίγραφα).
Σπουδές στη Γερμανία: Η πορεία των σπουδών
Στην αρχή κάθε εξαμήνου διεξάγονται ειδικά σεμινάρια προσανατολισμού σπουδών, ώστε να ξέρει ο καθένας ποιες παραδόσεις και ποια σεμινάρια μπορεί να παρακολουθήσει, προκειμένου να συλλέξει τον απαιτούμενο αριθμό πιστωτικών μονάδων επίδοσης (credit points, Leistungspunkte) σύμφωνα με το πρόγραμμα σπουδών και τις προσωπικές επιθυμίες του καθενός. Σε γενικές γραμμές υπάρχει πληθώρα προσφορών παραδόσεων και σεμιναρίων για ένα και το αυτό γνωστικό αντικείμενο – ή παραπλήσια αντικείμενα. Υπάρχει ευελιξία και δυνατότητα επιλογής. Οι διδάσκοντες είναι υποχρεωμένοι να αναρτήσουν έξω από τα γραφεία τους τις ώρες που δέχονται, έτσι ώστε κάθε φοιτήτρια και κάθε φοιτητής να μπορεί να πηγαίνει εκεί και να δέχεται συμβουλές και περαιτέρω υποδείξεις.
Στα σεμινάρια, τα οποία είναι διαφόρων ειδών, οι συμμετέχουσες/-οντες εκπονούν υποχρεωτικά εργασίες (Hausarbeiten), τις οποίες παρουσιάζουν και μετά ακολουθεί επιστημονική συζήτηση. Στο τέλος των σπουδών κάθε επιπέδου – προπτυχιακές, μεταπτυχιακές και διδακτορικές σπουδές – εκπονείται υποχρεωτικά αντίστοιχη διπλωματική εργασία (στο επίπεδο διδακτορικού η εργασία αυτή μπορεί να ξεκινήσει αμέσως) με επίβλεψη συγκεκριμένου καθηγητή.
Στην αρχή κάθε εξαμήνου όλα τα τμήματα της σχολής υποχρεούνται να γνωστοποιούν επίσημα συγκεκριμένα ωρολόγια και αναλυτικά προγράμματα σπουδών με όλα τα απαραίτητα στοιχεία που αφορούν στο συγκεκριμένο εκάστοτε εξάμηνο. Επομένως, πριν ακόμα αρχίσουν τα μαθήματα κάθε εξαμήνου, ο καθένας ήδη γνωρίζει πότε, πού και με ποιο άτομο ΔΕΠ θα παρακολουθήσει μία παράδοση ή ένα σεμινάριο.
Υπάρχει (περιορισμένη) δυνατότητα απασχόλησης στο λεγόμενο φοιτητικό βοηθητικό δυναμικό (studentische Hilfskräfte) με αποζημίωση. Αυτό μπορεί να γίνει μετά από αμοιβαία συνεννόηση με το υπεύθυνο ΔΕΠ των τομέων, ινστιτούτων κλπ. σε συνεργασία με τις γραμματείες των τμημάτων και κοινοποίηση στην διοίκηση της σχολής. Συνήθως επιλέγονται φοιτήτριες και φοιτητές με πολύ καλή έως άριστη επίδοση στις σπουδές τους και συγχρόνως με οικονομικές δυσκολίες.
Σπουδές στη Γερμανία: Φοιτητική ζωή
Κάθε φοιτήτρια και κάθε φοιτητής έχει στην διάθεσή του την βιβλιοθήκη της σχολής (δανειστική), το φοιτητικό εστιατόριο (Mensa), τις αθλητικές και πολιτιστικές εγκαταστάσεις της σχολής, καθώς επίσης και την Γενική Επιτροπή Σπουδαζόντων (AStA, το επίσημο όργανο των φοιτητών/φοιτητριών στα σώματα διοίκησης της σχολής). Επίσης – ειδικά για προπτυχιακές/-ούς φοιτήτριες/-τές – υπάρχει σε κάθε σχολή ειδική συμβουλευτική υπηρεσία ψυχολογικής και κοινωνικής στήριξης.
Συνιστάται η σχολαστική μελέτη του κανονισμού κάθε σχολής, καθώς επίσης και των διοικητικών της οργάνων (όλα αυτά είναι υποχρεωτικά αναρτημένα στους ιστόχωρους των ανωτάτων σχολών και ακόμα διατίθενται σε έντυπη μορφή από τις γραμματείες), ώστε να υπάρχει επαρκής ενημέρωση σχετικά με τα δικαιώματα και τις υποχρεώσεις κατά την πορεία των σπουδών και να εξοικονομείται χρόνος και κόπος κατά τις περιστάσεις που απαιτείται επαφή με κάποια αρμόδια υπηρεσία. Οι ανώτατες σχολές της Γερμανίας διακρίνονται διεθνώς για την υψηλή τους οργάνωση και συνέπεια και εκ τούτου απαιτούν παρόμοια στάση από το φοιτητικό προσωπικό.
Τα βασικά πρακτικά προβλήματα που αντιμετωπίζει μία/ένας φοιτήτρια/-τής στην φοιτητική ζωή του είναι οι δαπάνες στέγασης και οι δαπάνες μετακίνησης. Στην Γερμανία τα ενοίκια είναι πάρα πολύ υψηλά και γι’ αυτό ως ενδεικνυόμενες εναλλακτικές λύσεις προτείνονται:
(α) η στέγαση σε φοιτητικές εστίες ή οικοτροφεία κοινωφελών ιδρυμάτων (πληροφορίες δίδονται από την ίδια την σχολή), και
(β) η συγκατοίκηση περισσοτέρων ατόμων σε μισθωμένα σπίτια ή διαμερίσματα – για τον σκοπό αυτό υπάρχουν ιδιωτικές υπηρεσίες συγκατοίκησης, οι λεγόμενες Mitwohnzentralen, οι οποίες έχουν πάγια συνεργασία με συλλόγους εκμισθωτών και προτείνουν λύσεις συγκατοίκησης με ιδιαίτερα ελκυστικούς οικονομικούς όρους.
Επίσης τα κόμιστρα στα μέσα συγκοινωνίας είναι πολύ υψηλά, ιδιαίτερα σε μεγάλες αποστάσεις, οπότε υπάρχουν ανάλογες ιδιωτικές υπηρεσίες συμμετακίνησης, οι λεγόμενες Mitfahrzentralen, οι οποίες συντονίζουν την μεταφορά πολλών ατόμων με ένα κοινό μεταφορικό μέσον – συνήθως ιδιωτικό αυτοκίνητο. Σε ακριβές πόλεις με μεγάλη ζήτηση, όπου συχνά είναι πολύ δύσκολο να εξασφαλισθεί στέγη κοντά στην σχολή επιλογής και αναγκαστικά επιλέγεται μία στέγη σε πολύ μεγάλη απόσταση, η συμμετακίνηση αποβαίνει οικονομικά συμφέρουσα.
Σε γενικές γραμμές τα κρατίδια της πρώην Ανατολικής Γερμανίας (και του Βερολίνου) έχουν χαμηλότερο κόστος διαβίωσης από αυτό των κρατιδίων της πρώην Δυτικής Γερμανίας. Τα πλέον απαγορευτικά – από άποψη κόστους διαβίωσης – μέρη είναι το Αμβούργο και το Μόναχο. Το Βερολίνο, αν και αποτελεί την πρωτεύουσα της Γερμανίας, έχει σχετικά χαμηλό κόστος διαβίωσης και, σε συνδυασμό με τον κοσμοπολίτικο χαρακτήρα της πόλης και το υψηλό ποιοτικά επίπεδο σπουδών που προσφέρει, είναι ιδιαίτερα ελκυστικός προορισμός για σπουδές.
Σε ορισμένες ιδιαίτερα σπάνιες και δύσκολες περιστάσεις, οι κατάλληλοι φορείς που μπορούν να δώσουν απαντήσεις σε αλλοδαπές/-ούς φοιτήτριες/-τές είναι: (α) η Γερμανική Πρεσβεία, (β) το Ινστιτούτο Goethe, και (γ) η Γερμανική Ακαδημαϊκή Υπηρεσία Ανταλλαγών (Deutscher Akademischer Austauschdienst, DAAD, υπάρχει και γραφείο της στην Ελλάδα).
Διαδικτυακές Πηγές:
http://www.dw.de/deutschland-für-einsteiger/a-6166384
http://www.dw.de/a-bis-z-des-uni-alltags/a-6166459
http://www.dw.de/studienstandort-deutschland/a-5847595
http://www.dw.de/die-top-11-elite-unis-in-deutschland/a-16573388
https://www.study-in.de/de/studium/
https://www.daad.de/de/index.html
http://ic.daad.de/athen/studierengr.html
http://de.wikipedia.org/wiki/Hochschule
http://de.wikipedia.org/wiki/Liste_deutscher_Hochschulen
http://de.wikipedia.org/wiki/Elite-Universität
http://de.wikipedia.org/wiki/Exzellenzinitiative
http://www.griechenland.diplo.de/
http://www.topuniversities.com/where-to-study/europe/germany/guide
* Ο Δρ. Χρυσόστομος Παπασπύρου είναι χημικός και γλωσσολόγος, Διευθυντής του Γενικού Λυκείου και Ειδικού Γυμνασίου Κωφών και Βαρηκόων Αγίας Παρασκευής.
Πηγή: citycampus.gr